Strategia konserwacji maszyn i urządzeń

Niektóre firmy stosują podejście do utrzymania ruchu polegające na korzystaniu z maszyny do momentu wystąpienia jej awarii i dopiero wtedy podejmują działania konserwacyjne, a konkretnie naprawcze. Nie jest to optymalne podejście. Oszczędza się na przeglądach maszyn i wymianach zużytych części, ale nieoczekiwane przestoje to straty finansowe, które mogą być wyższe, gdy awaria urządzenia powoduje unieruchomienie całej linii produkcyjnej.

Straty rosną z każdą godziną postoju maszyny (lub nawet całej linii), szczególnie jeśli części zamienne nie są dostępne od ręki i trzeba poczekać na ich dostarczenie, a od momentu zgłoszenia awarii do przybycia profesjonalnego serwisu także upływa cenny czas. Przechowywanie na magazynie kompletu części do wszystkich urządzeń nie jest opłacalnym rozwiązaniem, gdyż są to zamrożone pieniądze. Stale gotowy wewnętrzny zespół utrzymania ruchu to również spory koszt.

Jak zatem postępować, aby unikać przestojów spowodowanych awariami, a jednocześnie nie przeznaczać zbyt wiele pieniędzy na zapobieganie? Odpowiedzią jest odpowiednia strategia konserwacji maszyn.

Maintenance Strategy, czyli jaką strategię konserwacji maszyn i urządzeń wybrać?

Na ten temat napisano wiele książek, w których zalecane są różne podejścia, jednak powtarzającym się elementem jest konieczność przyjrzenia się określonym parametrom charakteryzującym dany zakład. Należy zadać sobie szereg pytań na temat następujących zagadnień:

• Krytyczne aktywa. Które maszyny mają kluczowe znaczenie dla procesu produkcji?
• Planowanie pracy. Kiedy praca powinna być wykonana, aby przyniosła dochód?
• Częstotliwość czynności konserwacyjnych. Jak często należy przeprowadzać przeglądy?
• Wymogi prawne. Jakie muszą być spełnione przepisy?
• Pieniądze. Co jest źródłem przychodów przedsiębiorstwa?

Rodzaje konserwacji

Podejście reaktywne, czyli konserwacja naprawcza (ang. Corrective Maintenance, CM), polega na naprawie urządzenia i wymianie części, gdy już dojdzie do usterki lub awarii. Takie sytuacje zdarzają się w każdej fabryce, jednak można zminimalizować ich liczbę poprzez stosowanie podejścia proaktywnego, czyli konserwacji zapobiegawczej, zwanej także prewencyjną (ang. Preventive Maintenance, PM), która ma na celu zapobieganie awariom. W tym przypadku przeprowadzane są według harmonogramu (co określony czas lub określoną liczbę godzin pracy urządzenia) przeglądy, zabiegi konserwacyjne (np. smarowanie i czyszczenie) oraz wymiany części niezależnie od ich stopnia zużycia i stanu maszyny. Takie działania dają prawie 100% pewności, że maszyna będzie sprawna przez dany okres. Jednak ponieważ nie uwzględniają stopnia zużycia części, mogą zostać wymienione części, które mogłyby jeszcze z powodzeniem działać, dlatego taka strategia jest dobra w przypadku maszyn krytycznych dla produkcji.

Jednak nie wszystkim awariom można zapobiec jedynie na podstawie okresowych przeglądów. Istnieje kategoria awarii, których można uniknąć, monitorując różne parametry i wskaźniki pracy maszyny oraz wykorzystując statystykę, by uzyskać precyzyjną informację o zbliżającej się usterce. Przykładem może być częstotliwość zatrzymań wynikających z konieczności poprawienia ustawień. Jeżeli taka konieczność – mimo że sama w sobie nie jest usterką – pojawia się coraz częściej, wskazuje to na postępującą degradację jakiegoś podzespołu. Posiadając dane pozwalające na wykrywanie takich trendów, jesteśmy w stanie przewidzieć awarię i odpowiednio wcześniej, zanim maszyna się zepsuje, zaplanować naprawę, dostosowując jej termin do planu produkcji. Takie działanie nosi miano konserwacji predykcyjnej (ang. Predictive Maintenance, PdM). Wymaga ono inwestycji w systemy zbierające dane, jednak to podejście znacznie wydłuża ogólną żywotność maszyn. Przy tworzeniu prognoz należy brać pod uwagę szereg różnego rodzaju informacji:

• dane z systemu CMMS,
• prognozy produkcji,
• historia produkcji,
• dokumentacja urządzeń,
• standardy lub przepisy dotyczące kontroli jakości,
• wpływ finansowy,
• koszty pracy i dostępność pracowników.

Dostosowanie planu konserwacji do planu produkcji

Nie ma wątpliwości co do tego, że o maszyny należy dbać poprzez regularne przeprowadzanie przeglądów technicznych i planowe wymienianie zużytych części. Co prawda, podczas tych czynności urządzenie nie pracuje, a więc jednocześnie nie zarabia, jednak bez nich będzie się psuło coraz częściej, a przestoje na czas usuwania awarii będą następować w sposób nieprzewidziany, dezorganizując proces produkcyjny, co przełoży się na kosztowne opóźnienia.

Planowanie zatrzymania maszyny w celu wykonania zadań z zakresu konserwacji zapobiegawczej jest zdecydowanie korzystniejsze. Można wówczas dostosować terminy przestojów do harmonogramu produkcji i uzależnić je od pracy innych, współzależnych maszyn. Ma to szczególne znaczenie przy sezonowych wahaniach wielkości produkcji, przeważnie bowiem jesteśmy w stanie określić, kiedy maszyna przynosi duże zyski, a kiedy ze względu na mniejsze zapotrzebowanie jej czas pracy jest krótszy. Przykładem może być fabryka wytwarzająca butelki do wody mineralnej: w trakcie sezonu letniego maszyna powinna mieć maksymalny wskaźnik dostępności, nie są zatem wtedy wskazane długie czy częste prace serwisowe, dużo lepiej zaplanować je na okres zmniejszonego popytu na butelki, czyli w okresie jesienno-zimowym.

Rola systemu CMMS

Kluczowe znaczenie w budowaniu strategii utrzymania ruchu ma odpowiednia komunikacja pomiędzy załogą i kierownictwem przedsiębiorstwa. Dobrze przeszkolony i świadomy personel produkcji może stanowić nieocenione wsparcie dla działania zakładu, ponieważ operatorzy maszyn jako pierwsi są w stanie dostrzec pojawiające się problemy. Nieodzowną pomocą w tej komunikacji są systemy CMMS. Umożliwiają one przekazywanie informacji z samego gniazda produkcyjnego wprost do działu utrzymania ruchu i kadry zarządzającej. Taka informacja pozwala szybko reagować w razie awarii, planować terminy zadań prewencyjnych i przygotowywać potrzebne w nich części zamienne oraz planować produkcję z uwzględnieniem niezbędnych przeglądów, a także może być badana pod kątem statystycznym. Odpowiednio przygotowana strategia konserwacji maszyn staje się wtedy integralną częścią strategii zarządzania całym przedsiębiorstwem.